ГлавнаяРегистрацияВход Вс, 2024.04.28, 03:32
  Каталог статей Приветствую Вас меҳмон | RSS

 
 
Главная » Статьи » Долзарб мақолалар » Сиёсат

Алишер Соиповнинг улдирилиши Андижон вокеаларининг давомидир
Толиб Ёкубов

Мен Алишер билан куришмаганман, бирок иккаламиз электрон почта оркали бир неча марта хат ёзишганмиз. Алишернинг бу оддий хатларидан унинг билим доираси жуда кенглиги, мохир журналист эканлиги яккол куриниб турар эди. Гарчи Алишер Киргизистонда тугилиб усган ва яшаган булсада, унинг улими узбек халки учун улкан йукотиш булганига шубха йук, чунки бундан кейин хам куп йиллар хаёт булганда эди, у она халки учун куп савобли ишлар килган булишига мен аминман.
Хозирги кунда «Алишерни кимлар улдиртирди?» - деган савол барчани уйлантирмокда. Бу саволга жавоб бериш учун, назаримда, иккита бошка саволга жавоб излаш керак:

- Алишернинг улимидан ким манфаатдор эди?

- Нега Узбекистон хукумати уни бутун вужуди билан ёмон курар эди?

Мазкур икки савол бир-бири билан узвий богликдир, шу сабабли мен хар икки саволга жавоб берувчи хикоямни, фикрларимни изхор этмокчиман. Менинг хикоям мухтарам укувчиларнинг баъзиларига асоссиз узайиб кетгандай туюлиши мумкин, бирок мен уни киска ёза олмадим, чунки Узбекистондаги сиёсий тузум нафакат уз халкига нисбатан бехисоб жиноятлар содир этди ва содир этмокда, балки кушни киргиз, тожик ва бошка халкларга хам душманлик кайфиятини намоён килди. Гарчи маколадаги баъзи нарсалар Алишер улимига алокадор эмасдай туюлса-да, бирок мен Узбекистон хукумати жиноятлари кулами (масштаби) накадар катта эканлигини курсатган холда Алишер улимидан факат шу хукумат манфаатдор булганини таъкидламокчиман.

Мен бир нарсани шубхасиз кабул киламан: буларнинг барчаси вакти келиб очилади ва И.Каримов бошлик хукумат тарих лаънатига учрайди.

Мустакиллик «паради» бошлангандан Киргизистон узбек давлат рахбарларининг алохида диккат марказида булганини купчилик тушунади. Вужудга келган Марказий Осиё давлатлари ва Козогистон рахбарлари орасида факат Аскар Акаевгина, гарчи у коммунист булган булсада, уз ватанида коммунистик лидер булган эмас. А.Акаев академик олим булиб, у фан одамлари орасидан чиккан инсон булган. Унинг фаолияти Россия фани билан боглик булганлиги, хатто коммунистик тузумнинг энг чуккига чиккан даврларида хам рус интеллигенцияси орасида маълум даражада хур фикрлилик булганлигини хисобга олинса, бу рухдан А.Акаев бенасиб булмаган, деб хисоблаш мумкин. Бу – юкоридаги фикр тасдигининг бир шингилидар: ута жохил ва одам хидини ёктирмайдиган коммунист Ислом Каримов А.Акаевни бенихоя ёктирмаган ва унинг олиб борган сиёсатидан улгудек курккан. Тожикистон хам И.Каримов ва унинг махсус хизмат органларининг диккат марказида турган, бирок буни - Тожикистон президентлари Р.Набиев ва кейинчалик И.Рахмонов Киргизистон президенти каби академик олим булганлари учун эмас, - улар (Р.Набиев ва И.Рахмонов) олим булган эмас, - бу мамлакатда ислом ва демократик мухолифат кучли булгани билан тушунтирилиши мумкин, холос. Тожикистон хакида гап кетар экан, шуни хам айтиб утиш лозимки, иккита сабабга кура бу давлатда фукаролар уруши булишидан И.Каримов манфаатдор булган:

Биринчиси. И.Каримов давлат тепасига келгач, у уйлаб топган ва секин-аста амалга оширмокчи булган гояларидан бири «Буюк Узбекистон» давлатини ташкил килиш булган. Бу гоя одатда кичик давлатларнинг баъзи ута шухратпараст рахбарлари томонидан илгари сурилади (ва баъзан амалга оширилган). «Буюк Британия», «Буюк Арманистон», «Буюк Албания» кабилар бунга мисолдир. Англия кироллари, Александр Македонский, Чингизхон, Амир Темур ва шу каби саркардалар узларининг кичик мамлакатларини буюклик даражасига олиб чикканлар. Бу «буюкликлар» узга халклар ва давлатларни истеъло килиш хамда уларнинг бойликларини безбетлик билан узлаштириш хисобига юзага келганини купчилик тушунса керак.

И.Каримов, табиий, Чингизхон ёки Амир Темур каби дунёнинг ярмини эгаллай ололмас эди, - замоннинг рухи узгача ва унда шухратпарастликдан бошка юкоридаги саркардаларга мансуб булган сифатлар мутлако йук, - бирок унга турли авантюристик йуллар билан Тожикистоннинг Ленинобод, Киргизистоннинг Уш, Козогистоннинг Чимкент, Турманистоннинг Тошховуз ва Афгонистоннинг етти шимолий вилоятларини Узбекистонга кушиб олиш имконияти бордек куринган эди. Шу сабабли у фаолиятининг дастлабки йилларидаёк «Узбекистон – келажаги буюк давлат» деган шиорни уртага ташлади, Амир Темур шахсига ургу берди, уз шахсини улуглашни йулга куйди, мухолифатни таг-томири билан йукотишга киришди, кушни давлатларда халк норозилигини тугдиришга муттасил харакат килиб келди. Мазкур гояни амалга ошириш учун унга демократия эмас, балки золим, мустабид тузум ва бу тузумга сидки-дилдан хизмат килувчи одамлар керак эди.

Баъзи манбаъларнинг айтишича И.Каримовнинг бу гояси америкаликларга маълум булган. 1992 йил (ёдимдан кутарилмаган булса) февраль ойида Тошкентга ташриф буюрган АКШ Давлат котиби Джеймс Бейкер И.Каримов билан утказган музокарасида унинг олдига турттами, бештами (аник эсимда йук: Дж.Бейкер билан учрашган М.Солих, А.Пулатов ва Ш.Исматуллаев бу хакда аник маълумотга эга булсалар керак) талаб куйган ва уларнинг бажарилиши АКШнинг Узбекистонга турли сохаларда курсатадиган ёрдами катта булишига кафолат берган. Демократик жамият куриш, бозор иктисодиётини шакллантириш каби талаблар орасида кушни мамлакатлар худудларига тажовуз килмаслик талаби хам булган. Сузда

И.Каримов АКШ Давлат котибининг даъватларини кабул килган булсада, бирок уз гояларидан воз кечмаган.
Тожикистонда фукаролар урушининг бошланиши аксарият жихатдан Узбекистон Миллий хавфсизлик хизматининг ишидир. Уша даврда МХХ узининг кучли агентурасини Тожикистонда ташкил килган хамда шимол ва жануб орасида зиддиятни кескинлаштириш учун барча чораларни курган эди. Полковник Махмуд Худойбердиевнинг асосан этник узбеклардан ташкил топган армиясининг ташкил этилиши хам бевосита МХХнинг ташаббуси билан юзага келган. Бу армия дастлаб Бирлашган тожик мухолифати (БТМ)га карши хукумат томонда туриб урушда катнашган булиб, тожик хукумати БТМ билан сулх тузгач, у куролини хар икки томонга каратган эди. М.Худойбердиев армияси жангларда енгилгач, узини тиклаш ва дам олиш учун 1998 йил кузида Жиззах ва Фориш туманлари орасидаги собик Киров совхози худудига дислокация килинди ва ноябрнинг бошида Зомин довони оркали Ленинобод вилоятига утказилди. МХХ М.Худойбердиев армиясини «сафарга» отлантирар экан, унинг олдига икки масалани куйган:

- Ленинобод вилоятида халкнинг «Биз нотинч Тожикистонда булишни истамаймиз, биз тинч ва баркарор Узбекистонга кушиламиз» кабилидаги норозиликларини ташкил килиш;

- уша вилоятда тупланган ва сакланаётган 80 тоннадан ортик наркотик моддани Узбекистонга олиб утиш.
М.Худойбердиев куйилган бу вазифаларнинг бирортасини хам уддасидан чикмади, Тожикистон армияси томонидан какшатгич зарбага учради ва таркок холда Узбекистонга чекинди. Бу авантюристик акция икки давлат орасида катта ихтилофларга сабабчи булди. Тожикистон президенти И.Рахмоновнинг, телевидение оркали газаб билан сузлаб, И.Каримов халкаро судга берилиши кераклигини укдирганини купчилик хали унутмаган булса керак.

«Кора полковник»нинг армияси хозирги кунда узбек МХХси харбий контрразведкаси ва вилоятлар булимларининг асосини ташкил этади. Узбекистон Инсон Хукуклари Жамияти (УИХЖ)га етиб келган маълумотга кура 2005 йилнинг мартида Киргизистонда содир булган «лола» инкилобидан олдин (тахминан февраль ойида) бу армия шахсан И.Каримовга: «Халк галаёни Узбекистоннинг кайси худудида содир булишидан катъий назар, биз уни шафкатсиз бостирамиз» деган мазмунда касамёд килган. Бу армиянинг бундан бошка иложи йук: тожик хукумати М.Худойбердиевнинг узи ва унинг аскарларини харбий жиноятчилар деб эълон килган, ва демак, улар Узбекистондан бошка давлатларга утиб кета олмайди. Шу сабабли уларнинг оилалари аста-секин Узбекистонга утказилди, хар бир жангчига (уз оила аъзолари билан) Узбекистон фукаролиги ва паспорти берилди, хар бир оилага хафтасига 200 АКШ доллари микдорида нафака тайинланди.

УИХЖ 2005 йил 5 июнь куни уз баёнотида Андижон киргинида М.Худойбердиев армияси хам катнашганини очик баён этди. Бизнинг маълумотимиз шу кадар шубхасиз эди-ки, хукумат уни ичига ютишдан узга чора топа олмади.
Иккинчиси. И.Каримов уз режаларини амалга ошириши учун унга кушни мамлакатда уруш олови ловиллаши керак булиб, у халкка: «Кураяпсизларми, демократлар ва исломчилар Тожикистонни кандай кунга солдилар? Сизлар хам шуни хохлаяпсизларми? Биздаги баркарорлик кимга ёкмаяпти?» - дейишига йул очар эди. Унинг Узбекистондаги баркарорликни мадхия килувчи шиорлари якин йиллардагина камая бошлади. Унинг «Буюк Узбекистон» плани пучга чиккан булсада, бирок у узининг максадидан воз кечмаган куринади.

Кези келганда шуни хам айтиб утиш керак-ки, узбек мухолифати ичидаги баъзи одамлар И.Каримов режимига чин сидки-диллик билан хизмат килиб келган ва конли хизматини давом эттираётган «кора полковник» М.Худойбердиевни салкам узбек халкининг миллий кахрамонига айлантиришга астойдил харакат килмокдалар. Бу сиёсий курликнинг окибати ёмон окибатларга олиб келиши аник.

И.Каримов ва унинг МХХси кушни Козогистон ва Туркманистонда хам узининг жирканч режаларини амалга ошириш учун килган саъй-харакатлари хакида хам куп гапириш мумкин. Бу хакда вакт топилганда мен алохида бир макола ёзишни мулжаллаганман. И.Каримовнинг Афгонистоннинг етти шимолий вилоятини Узбекистонга кушиб олиш режаси ва уни амалга оширишда узбек генерали Абдурашид Дустумнинг роли хакида мен кискагина узимнинг «Буюк келажак» нима ва у качон келади?» [«Мусулмон Узбекистон» сайти, 27 январь 2007 йил] маколамда ёзганман.

Яна Киргизистонга кайтамиз. МХХ Киргизистонни хам узининг маконига айлантирган хамда бу давлат рахбарлари ва фукароларининг кайфиятини изчиллик билан урганар эди. Шу сабабли, киргиз «лола» инкилоби содир булишини узбек чекистлари нафакат сезар эдилар, балки уни тезлатиш учун имкон кадар «ёрдам» бердилар. Бир карашдан бу парадокс (зиддият)дек туюлиши мумкин. Бирок Андижонда бир гурух одамлар 23 та тадбиркорни куткариш учун УЯ 64/1 ёпик турмасига куролли хужум уюштирмокчи эканликлари МХХга илгаридан маълум булган ва уни амалга ошириш учун хукумат зимдан бу гурухга хар томонлама ёрдам берган. Мен зимдан сузининг тагига алохида чизик тортдим, чунки бу операцияни МХХ шунчалик усталик Билан уюштирган-ки, гурух аъзолари бундан мутлако бехабар булган. Шундай килиб, Андижон вокеалари хам хукумат томонидан илгаридан режалаштирилганига шубха йук. Манбъа номини айтишдан узимни тийган холда шуни айтишим мумкин-ки, Жиззах вилоят хокими Убайдулла Ёмонкулов 2005 йил май ойининг бошида, Андижон вокеаларидан тахминан бир хафта илгари бир кичик доирада бу вокеанинг булиши хакида гапириб куйганлиги тугрисида бизда маълумот бор.

Узбек хукумати мазкур инкилоб рухи албатта Узбекистонга таъсир этишини яхши тушунар эди ва шунинг учун хам Андижонда «кизил» рангли аксилинкилоб ташкил килишни илгаридан, киргиз инкилоби содир булмасдан олдин бошлаган эди. Бу оддий тахмин эмас, балки ишончли манбъалардан олинган фактларга асослангандир ва вакти келиб бу манбъаларнинг номи айтилиши мумкин. УИХЖ уз баёнотида (2005 йил 5 июнь) И.Каримовнинг Андижон вокеаларидан кузлаган максадларини санаб берган эди:

- киргиз «лола» инкилобининг пайини киркиш ва Андижон вокеалари «тинчигач» Киргизистонда мазкур инкилобни обрусизлантириш учун бекарор вазият уюштириш;

- Узбекистондаги президент сайловлари олдидан халкни янада куркувга солиш;

- демократик ва исломий мухолифат вакиллари, хукукбонлар ва журналистларга охирги зарбани бериш.
Бу максадларнинг биринчисига мен батафсилрок тухталмокчиман. Андижон вокеаларидан уч кун утгач мени Венага, ЕХХТ ташкил килган ва шу мудхиш вокеаларга багишланган брифинга таклиф этишди. Брифинг 19 май куни булиб утди. Уша кунлари Венага Киргизистон Бош прокурори (хозир собик) Азимбек Бекназаров ва Киргизистоннинг АКШдаги элчиси Замира Сиддикова хам келишган экан. Халкаро Хельсинки Федерацияси офисида мен улар билан тасодифан учрашдим. Сухбат давомида биз асосан узбек кочоклари хакида гаплашдик. Бош прокурорга мен: «Бизга етиб келган маълумотга караганда МХХ томонидан Киргизистонда содир булган инкилобдан анча олдин, Андижон кочоклари орасида бу мамлакатга йуналтирилиши мулжалланган ва махсус тайёргарликдан утказилган катта гурух ташкил этилган. Хар иккала халк ичида «лола» инкилобини обрусизлантириш учун Киргизистонда бекарор вазият келтириб чикариш И.Каримовга хаводай зарур булгани сабабли, бу гурух олдига Киргизистонда яширин «сингиб» кетиш (яшаб колиш) ва Андижон вокеалари «тинчигач», Уш, Жалолобод ва Киргизистоннинг узбеклар куп яшайдиган бошка худудларида вазиятни бекарорлаштирувчи турли купорувчилик ишлари олиб бориш вазифаси куйилган. Киргизистон хукумати бу масалага жиддий ёндошиши лозим» - деган фикр билдирдим. А.Бекназаров менинг бу фикримга кушилди ва уларда хам шундай маълумот борлигини билдирди. Киргизистон хукумати бу гурухни аниклаш ва нейтраллаштириш учун бирор чора-тадбирлар курган-курмаганлиги менга маълум эмас, бирок имом Мухаммадрафик кори ва бошка бир катор одамларнинг улдирилиши, андижонлик узбек кочокларининг угирланиши, БМТ идорасидан кочок макомини олиш учун Киргизистонга утган хукукбон, журналист, мухолиф партиялар вакиллари ортидан юрган айгокчи пойлокчиларнинг купайиши, бир газета офиси олдида портлаш содир этилиши, узбеклар яшайдиган худудларда узбек тилига давлат макомини бериш талаби билан чиккан ахоли норозиликларининг уюштирилиши ва шунга ухшаш бир катор вокеалар МХХ томонидан жунатилган гурух писиб ётмай, муайян иш олиб бораётганидан даракдир. Шу сабабли мен, Алишер Соиповнинг улдирилиши Андижон вокеаларининг шубхасиз давоми, демокдаман.

Киргизистон ва Узбекистон узбекларининг борди-келдиси Козогистон, Туркманистон ва Тожикистонда яшаётган узбеклар диаспораларининг Узбекистон билан борди-келдисига караганда анча-мунча интенсиврок, ва демак, бу ерда информация окими хам кучлирокдир. Алишернинг фаолиятида Андижон вокеалари мохиятини очиш катта урин олган эди. Унинг чоп этаётган «Сиёсат» газетаси узбек хукумати учун кузга кум тикилгандей азобга айланди. Газета секин-аста Узбекистонга хам кириб, кулдан-кулга ута бошлади. Узбекистон хукумати Андижон вокеаларига тегишли булган хар бир нарса (жумладан, информация) ва уларни хакконий ёрита оладиган хар бир одамдан улгудек куркаётганини хисобга олинса, Алишернинг хакконий (нафакат Андижон вокеалари хакидаги) информациялари И.Каримовга хам (Алишер ва унинг газетаси томонидан), узига хам (Узбекистон МХХси томонидан) катта хавфга айлана бошлади. Андижон масаласида И.Каримовга Тожикистон, Туркманистон ва Козогистон томондан келаётган жиддий информацион хавфлар йигиндиси Киргизистондан утиб келаётган информацион хавфча эмаслигини хамма тушунади. Агар шундай булмаганда эди, узбек матбуоти ва давлат Интернет-сайтлари Алишерга карши бунчалик, кутурган итдай хамла килмаган булар эди. Алишер оддий журналист эмас эди, унинг И.Каримов режими хакидаги хар бир сузи, фикри ва маколаси режимнинг нозик жойига урилар ва какшатар эди-ки, у улгандан кейин хам режим югурдаклари унга тош отмокдалар. «Наманганская правда» газетасининг мухбири Геннадий Свинцов узининг «Ритуальные пляски на костях» [каранг: www.uzmetronom.com сайти, 28.10.07] маколасида
Алишерни, бир томондан, Узбекистон хакидаги жанжалли маколалар муаллифи сифатида тасвирлаган булса, унинг «Америка овози», ВВС радиолари, Фергана.ру ИА билан хамкорлик килгани ва Уш шахрида «Сиёсат» газетасини чоп килиб, унда мамлакатимизга карши ёзилган чет эл маколаларини таржима килиб босганлигини жиноятдек изохлаган. Г.Свинцов уз маколасида Алишер шахси ва фаолиятига бахо беришда Узбекистондаги маддох журналистлар куллайдиган усул – уни ерга уриш йулини ишлатган: гуёки унинг маколаларининг хеч бир ажралиб турадиган жойи йук, Алишернинг узбек хукуматининг танкиди хеч кандай исботга эга эмас эмиш. Мазкур русзабон «журналист» Алишерни «Хизб ут-Тахрир» диний партиясига боглаб Узбекистон хукуматининг одамларнинг меъдасига тегиб кетган «ашуласи»га хамоханг булган. Юкорида келтирилган сайтда Г.Свинцовнинг маколасига шарх берган узбекистонлик яна бир русзабон журналист Сергей Ежков узбек

МХХчиларини уз кукраги билан химоя килган холда Алишернинг улимида «тепса тебранмас» узбек халкини хукуматга карши кузголон килишга ундамокчи булган одамлар улдирган, - дейишгача борган. Бундан яккол куринади-ки, Алишер улимидан кейин хам Узбекистон хукуматига дахшат солиб турибди.

Золимликка карши узининг сузи ва калами билан курашган Алишерни Аллох уз рахматига олсин ва жаннатига дохил килсин. Омийн!

29 октябрь 2007 йил

Франция

Категория: Сиёсат | Добавил: uzb (2007.10.30) | Автор: Толиб Ёқубов
Просмотров: 5980 | Комментарии: 2 | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 1
1 Oddiy O'zbek  
0
Balli Tolib aka! Gaplaringizda jon borga ohshaydi. Asqar Akaev bilan shahsan tanishman va u odamni ilm odami ekanligini tasdiqlay olaman. U odamni o'z halqiga qurol ishlatmaganini o'zi u odamni qanday ekanligini korsatib turibdi. Alisherni o'limi na jinoyatchilar va na oddiy halq yoki boshqa guruhlarga mantiq yuzasidan kerak emas edi. Lekin uni o'limi har bir o'zini o'zbek deb bilgan mard odamlarga katta saboq bolishi lozim. Har bir o'zbekni bu kurashda Alisherni ruhi qollab qubatlasin illohim.

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]
 
 
Категории каталога
Сиёсат [14]

Форма входа

Наш опрос

 

Президент сайловида кимга овоз бермоқчисиз?

 
Жаъми жавоблар: 268
 
                                                 

 


Поиск

Друзья сайта
Бизнинг тамға:
 
 
Ҳамкорларимиз:
 

Статистика

Жаъми сайтдагилар: 1
Меҳмонлар: 1
Муҳлислар: 0
 

Copyright MyCorp © 2024
Используются технологии uCoz